Ціск
Шаблон:Фізічная велічыня Ціск — фізічная велічыня, якая характарызуе інтэнсіўнасць перпендыкулярных да паверхні сілаў, з якімі адно цела ўздзейнічае на іншае. Калі сіла размеркаваная па паверхні раўнамерна, Ц. р у кожным пункце паверхні роўны р = F/S, дзе S — плошча, F — сума прыкладзеных перпендыкулярна да яе сілаў. Для аднароднага асяроддзя ўводзіцца паняцце Ц. у кожным пункце, які адыгрывае важкую ролю ў механіцы вадкасцей і газаў.
Ц. у газах спалучаны з перадачай імпульсу ў сутыкненнях малекул газу паміж сабою і з паверхнямі целаў, якія яго абмяжоўваюць. Ц. у газах прапарцыянальны тэмпературы. У вадкасцях і цвёрдых целах Ц. выклікаюць міжатамныя і міжмалекулярныя сілы прыцягнення і адштурхоўвання і цеплавыя ваганні атамаў.
Ц. вымяраецца манометрамі, барометрамі, вакуумметрамі. Адзінкі вымярэння Ц. маюць размернасць сілы, падзеленай на плошчу. У Міжнароднай сістэме СІ гэта Паскаль (Па) роўны ньютан на квадратны метр. Іншыя шыракаўжываныя адзінкі вымярэння Ц.: кгс/см², атмасфера фізічная (атм), атмасфера тэхнічная (ат), бар, мм вод. сл., мм рт. сл. (тор). У ЗША і Вялікай Брытаніі Ц вымяраюць у lbf/in2 (фунт-сіла на квадратную цалю), pdl/ft2 (паундаль на квадратны фут), inH2O (цаля вод. сл.), ft H2O (фут вод. сл.), in Hg (цаля рт. сл.) і да т.п.
1 lbf/ in2 =6894,76 н/м²,1рdl/ft2 = 1,48816 н/м², 1inH2O = 249,089н/м²; 1ftH2O = 2989,07 н/м²,1in Hg = 3386,39 н/м².
З’ява Ц. адыгрывае важную ролю ў фізічных, хімічных, біялагічных і іншых працэсах.
Высокія значэнні Ц. стварае гравітацыйнае поле.
Цікавыя факты
Атмасферны ціск на паверхні Зямлі — прыблізна 100 000 Па або 1 бар.
Гідрастатычны Ц. на глыбіні 10 м пад вадой — 1 бар.
Гідрастатычны Ц. на глыбіні 1 км пад вадой — 100 бар.
Ц. пры спальванні чорнага пораху ў вагнястрэльнай зброі — каля 3000 бар або 3 кбар.
Ц. у цэнтры Зямлі — прыблізна 3500 кбар.
Ц. у цэнтры Сонца — парадку 100 млн кбар.
Ц. у цэнтры белых карлікаў — да 1 млрд кбар.